Dar hirsch
Vor disa bòtta hånne detzìdart zo kontàranaz eppaz vonan schümma vich, boda lebet da kan üs un boda vor mi iz ummaz von pestn atti bèlt.
I pinn nå zo reda von hirsch.
Dar hirsch iz a groazez vich bodaze macht nètt seng vil azpe di kapardjöln, umbrómm ’z gevàllten nètt stian azpe se in di bisan zo vrèzza au ’z grass, ma inn in tiaf balt vo tånnen, lèrch un vaüchtn, boden mak seng niamat un pròprio vor ditza saibar pròprio fortunàrt azparz dartüan z’seganen.
Di mastsche von hirsch mang soin hoach an mètro un an halm von rukkn abebart un lång zboa mètre un an halm o un di gröazarstn sbern vo di 200 atti 230 kile.
Di femine invétze soin vil khlümmanar un di gröazarstn mang rivan z’sbera 150 kile al massimo.
Ånka az soinz pròprio groaze vichar boda sbern vil, di hirsch mang loavan bahémme un springen ummar bobràll.
’Z har iz kafèdat pan summar un khint a pizzle grisat pan bintar, balda di horn o valln abe un machanse bidar au balz khint fevràro odar martzo.
Dar palkétt iz gemacht vo pumma un kreschart conforma bazzar ìzzt un biavl djar ’z hatta dar hirsch, infatti alle djardar krescharta a “rais” mearar zöbrest in horn.
Dar hirsch lebet in brånki vo djunge vichar hèrta gevüart vonar femina, umbrómm di mastsche stian pittnåndar solo vo setémbre finn in otóbre, dopo giansa pitt åndre mastsche un stian lai fra de se.
Durånte dar zait von accoppiamento di hirsch lokhan di femine un makhmase höarn hukarn vort bait kilòmetre.
Di femine khitzarn lai a pikkele atti bòtta, bosa lazzan lugàrt in pa balt un bosa gian zo venna lai zo gebanen z’èzza, ditza khint vür in madjo odar in sunjo.
Dopo, khent a pizzle gröazar, giansa se o pinn brånko un stian nåmp dar muatar finn azza håm a djar.
Di hirsch soin vichar erbivori un èzzan quàse hèrta lai daz sèll bosa vennen: pan bintar èzzansa gedorratz grass, schintln von èlbar un spiboimarn, pan summar vrischez grass, khoim odar risp.
Est azzar bart bokhénnen umman vo disan schümman vichar bartar sichar bizzan eppaz mearar!
Anna N. N.
