In lem balmase trèfft pitt fremmege laüt, daz earst sachan boma åschauget iz daz sèll bodase auzziaget ma, gesotzt uminùm in an tisch, in bintsche zait vorstéatma ke ’z soinz mearar di sachandar boda pintn baz di sèllnen bodaz nètt tüan. Ditza, khinnt o vür afte zimbar körs bodase haltn atz Lusérn. Baz håmsa panåndar dise laüt boda zuarkhemmen atz Lusérn, boda lem 70/80 km bait vo üs un darzùar auz vo zboa provìntze azpe Noriglio odar vo Piovene Rocchette pitt Lusérn? Furse khennensa sa di “Linguìstika stòrika von Zimbarn”, habante sèlbart a guata formatzióng gemachten ber vor arbat un ber vor a bichtega kultùr gekhennt un konservàrt in di zait in famìldja. Allz dekhtze abe balbar khön ke alle panåndar vor tausankh djar habar gelebet in da gelàichege zimbar earde. Noriller hattmaz genützt zo lirna epparùmmaz boda iz aukhent vo disan lånt. Vor Noriglio umme ’z lånt dise tratze venntmase afti pèrng sèmm boda di zait iz hintargestånt, au zöbrest  afta höacharste earde von masan. Un asó alla disa micro-toponomastica ståmpt abe vo nem vo bisan, toal beldar, flüzz un pèrng. Bar mang auroatn dise topònimi auz vonan katàsto von 1729 un vo atte vo notàre: “Làite”(costa); “Lonte” (spaccatura); “Poeche” (per Buche – faggio); “Gozelamber” (cfr. tirolese Lammer – mucchio di pietre); “Ulbe” (pozzanghera); “'Emberle”, “Anghecher,” “Ganch,”  “Zàter,” dar bege von “Ràuti”, “Bàseni”, “Tal,” “Ràule”, “Grìtter”, “Laite”, “Róen”, “Taiérle”, “dar pon von Bisele, Ghèrtile, Còler”. Allz iz gånt mindar in di zaitn balda dar pèrge un dar balt soin khennt gelakk sèmm zo koltevàra. Un vil izta gånt vorlórt soinante gest kartza nåmp dar statt vo Rovràit. Vor Piovene Rocchette, dar Monte Summano (1296 m) iz dar betarste pèrge vort von Pasubio zuar in Vèneto un iz di earde boda trakk no haützotage, vor berda geat zo staiga spitz vor spitz, skaff vor skaff, kròtz vor kròtz; hüamesche nem vorlórt in di zaitn, azpe: “Elbele, Obelecche, Covole, Brospile, Campigolo, Tora, Cisele, Brazome”, topònimi boda machan alle toal von Sentiero delle Creste. Abe ledrå un vor alle di lentar zo vuaz in pèrge zuar Santorso un S. Rocco venntma asó topònimi von kontràde azpe: “Vermech” un “Snorche” un vil åndre. Sichar iz ke aftn  gekhennate Monte Summano lestma mearar sa her vodar preistòria, vodar stòrdja von romé, von longobardi un di goti völk boda håm gètt in nåm vonan gott in pèrng. Un nètt zo vorgèzza di lestn zaitn her nempar üs, izzar gedenkht vor ’z bèltkriage, bodaz hatt bidar gepuntet an åndra bòtta vor daz letz un vor daz guat.

A.G