In di lestn zaitn in Australia izta nå zo prenna dar gåntz balt. Ma bia saibar girift fin att ditza un umbrómm izta nå zo prenna allz?

Fin est håmda givånk vaür 8 mildjü ettari balt, ke ’z berat a toal earde gröazar baz di Schweiz, un vo setémbre soinda gistorbet 24 laüt, peng in vaürdar.

Daz earst sachan, di Australia prinnt umbrómm ’z iz barm un renk biane. Est da ka üs iz bintar ma sèmm, ke ’z iz att d’åndar sait vo dar bèlt, iz summar. Sa hèrta sèmm soinda gest khlummane prent in di beldar, ma nicht groazez azpe haür. ’Z iz hèrta gest barm un ’z hatt hèrta girenk biane, ma haür mochpar pensàrn ke ’z izta no epparéppaz boda macht vil gröazar disan problema. Umbrómm azta vorånahì di khlumman prent håm gimak khemmen darléscht in bintschte zait, haür izta khent darzùar dar cambiamento climatico, ’z iz khent no bermar, vil vert mearar baz 40 grade, un di vaürdar soin khent asó groaz ke ma makse neméar darléschan. Oltre ditza izta zo khöda ke dar bint boda khint au von südpol hatt gitribet ’z vaür ummar pa lånt.

Vo setémbre izta nå zo prenna ’z lånt ena zo fermàrase. No hèrta soinda mearar baz 200 prent ummar pa Australia boma nètt sait guat zo darléscha. Allz ditza oltre zo haba vorprennt di beldar un gitöatet eppaz azpe 500 mildjü vichar, hatt distrüdjart mearar baz tausankh haüsar. Addirittura pinn bint dar roach iz girift fin aftn snea von pèrng in Nuova Zelanda. Zo helva zo darléscha ’z vaür soinda khent girüaft draitausankh pompìarn, boda soin khent addestràrt vor disa sber arbat.

’Z izta o zo khöda ke, ånka azta di beldar håm givånk vaür alùmma, vor di hitz un vor in bint, di Australia in di lestn djar hatt nicht gitånt zoa azta nètt sutzédar asó eppaz. Sa håm hèrta ginütz in kholl zo bèrma, boda nètt iz gesùnt vor ünsar bèlt.

Azpe sa khött soinda gistorbet an halm mildjàrdo vichar. In anìaglan ettaro lånt soinda gistorbet vorprennt schiar 10 mammiferi, 20 vögln un 130 rettili. Vo alln in vichar di sèllnen boda soin gistorbet daz meararste un gistånt in bintsche soinz sichar di koala. Basta pensàrn ke zboa terzi von koala afta gåntz bèlt soin gistorbet.

Lusérn, ünsar lånt, boastzsan sichar vil vo vaür, umbrómm in sèll 1911, balda hatt giprennt daz gäntz lånt, vor in groaz bint un umbrómm di tèchar soin gest gimacht pitt prettar, soinda gistånt ena haus mearar baz 300 laüt.

Sperarbar azta allz mage khemmen risòlvart un di vaürdar darléscht un di australié mang håm a migele patze.