MOCHENI

En Vlarotz der 29ste Zòmmtrèff van Sprochminderhaitn



Men hòt klòft va de òrbetn as kearn en druck ont en de nochrichtn en nainaontzboa’skste Zòmmtrèff van Sprochminderhaitn as ist kemmen gamòcht en Vlarotz en Bersntol, bou as toalganommen hòt der president va de Autonome Provinz va Trea’t Maurizio Fugatti aa. S ist kemmen klòfft va hilf ver de kinder as augea’, van zòmmpint zbischn stòtt ont lònt,va schual, va lear, va òrbet ont va rèchta politik as tschbinnt va de ausònderhet va òll tol ont va òll tolgamoaschòft van Trentin iberhaup ver de sèlln as af de pèrg stea’. “Klòffen va sprochminderhaitn – hòt tsòk der president Fugatti – billt song klòffn va pèrng, va zòmmpint zbischn stòtt ont lònt as sai’ bart sèll as de Junta tea’ bart, abia vourau verhoasn as de Iberòll Stòttn van pèrg. Ber vinnen ens do no a jor va legislatur za klòffen abia za stitzn de kultural ont sproch identitet van sprochminderhaitn as sai’ en de inser provinz: de ladiner, de bersntoler ont de zimbern.

S sai’ auser kemmen naia projektn, a toal as men mu’ schubet u’vongen a toal as prauchen mearer zait za kemmen gatu’. En doi Zuazol ist kemmen òmport gem en problem van lait as òlbe mear vort gea’ za stea’ van pèrg pet de hilf ver de kinder as augea’, ver za prauchen nèt zolln de kindergòrtn ont, zòmm pet Itea, hilf ver de familie as belln gea’ za stea’ as de pèrng, s ist kemmen u’pfonk va Lusern. S sai’ kemmen versterchert de zòmmpintn zbischn stòtt ont lander pet de zuazoln va zboa milionen va euro òll jor ver za mòchen gea’ mearer koriere. Ober ber hom tschbunnen za leing drinn en Zuazol der Lòntverpesserrichter, an rèchtn strument as gip de moglechket za schatzn ont asou pesser envire trong a politik as ompòrt gip en de ausònderhet va òll lònt. Benns en a toal lander kimmp tschazt as herter ist za lem, kemmen mearer zuazoln gem, pet de hilf van doi richter”.

Abia gadenkt van president Fugatti, kan altipiani cimbri s sai’ kemmen gem naia hilf ver de lait as belln semm plaim ont ver de bèrkn aa. Hilf as barn kemmen gem en glaicha telder iberhaup en Bersntol. “Der sèll va Lusern ist an zòmmlòntplan – hòt gadenkt der vourstea’ner van provinzalomt ver de strategisce òrbet ver de zòmmòrbet van lokaln richtung, lòntschòft ont pèrg politik Giovanni Gardelli – as hòt ens gem de moglechket za tròng envire an ettlena bichtega òrbetn pet en u’vong van a toal lokaln neat, ober aa za verstercher sèll as schoa’ hòt, dinstn, eigene produktn ont asou envire”.

A bea’ne ònderst, ober pet vil glaicheketn, de situazion en de ladinisce telder, abia as gadenkt hòt, zbischn òndra, de senatorin ont procuradora can Comun general de Fascia Elena Testor. Envire trong s stizn va de sproch ont va de kultur van minderhaitn ist glaich (ver en sèll as zuakeart de sproch, hòt tsòk de procuradora, bart men miasn mear aupasn, nèt lai en de jungen, ober en òlla de lait as gea’ za stea’ en de ladinisce gamoa’n ont as kemmen va aus). Der consiliar van sprochminderhaitn ont vicepresident van Regionalrot Luca Guglielmi ist vroa va de glaiche Kommission Provinz-Region, as bart miasn tschbinnen en de òrbetn as barn envire kemmen trong ver de ladinisce minderhait, as sai’, abia as men boast, en Trentin ont en Südtirol aa. Der hòt nou tsòk as men bart miasn toalnemmen en de europeisce sitzn aa.

Zbischn de sòchen as auser kemmen sai’ bail der Zòmmtrèff – bou as gagriast hòt der president van provinzalrot Walter Kaswalder aa - as valn learer as kennen de sproch va minderhait, en kindergòrtn ont en de earsteschual aa; as men miast unterstitzn de “kurzn verkaf ”; as s hòt der problem van zòmmòrbetn zbischn de gamoa’n ont van bea’ne amministrativ omtn en de kloa’n gamoa’n, a benns de hattn guata bilanzn as tannetn gem de moglechket za gea’ enkeing en vil òrbetn ver de gamoa’schòft. Der Zòmmtrèff hòt u’ganommen de vourtschbinn asn nai programm ver de òrbetn as kearn en druck ont en de nochrichtn, ont s envire gea’ pet de òrbetn schoa’ u’pfònk. Ver en jor 2020 s provinzalgèlt ver de sprochminderhaitn ist va 616.000,00 euro. De zuazoln sai’ laisciar glaich abia en 2019 ober s hòt a naiekait: men bart gea’ lòng der sender en de television as keart en de minderhaitn ont en sai’ plòtz bart men mòchen nochrichtn as men kònn sechen as òndra sender en television. Der zil va dòs ist der sèll za lòng kennen en mearer lait de sprochminderhaitn. An òndra naiekait ist der projekt ver za mòchen naia cartoni as cimbro, ver de television ont ver en web. Der Zòmmtrèff hòt u’ganommen der toalnemmer van provinzal schualsistemrot (ver en bersntoler-zimber toalnemmer): s ist kemmen tschèrlt, ver za tea’ a vòrt ver oa’, der Luca Nicolussi Paolaz van zimbern sprochminderhait. Der bart kemmen gabèckslt pet an bersntoler toalnemmer bail de hòlb zait va schicht.

Pilder ont vrong en president Fugatti gamòcht van druckomt.

 













Scuola & Ricerca

In primo piano