LADINI

Conzec nus por sconé la coscienza dles mendranzes tl Trentin

LA NOSTRA PAGINA SULLE MINORANZE



Passa 100 intervistes cun porsones dl post che baia un de chisc lingac, 7 agn de stüdi dles realtés linguistiches dles trëi mendranzes reconesciüdes tl Trentin y n’analisa sota di prozesc de trasmisciun dl’identité de mendranza: l'inrescida nöia “ Ladini, Mòcheni e Cimbri al crocevia tra esistenza e coscienza ”, fata dal professur assozié Frédéric Spagnoli dl’Université de Franche-Comté de Besancon y publicada da püch dala Regiun Trentin – Südtirol, á dër tröc contignüs y impulsc interessanc. Por l’assessur por les mendranzes linguistiches, Beppe Detomas, pó chësta analisa soziologica ne daidé nia ma i esperc dl setur, mo ince che che fej pert de na mendranza s'intëne che la dërta desfidada é l'autocosciënza. “Avisa tl'identité ciafa na mendranza linguistica la cosciënza da avëi dërc y dovëis, da öna na pert ti confrunc de süa comunité y dal'atra pert en general devers düc”, sotrissëia Detomas.

Mendranzes daldöt azetades y consolidades tla sozieté trentina L'inrescida impormó publicada á le fin da descrí n cheder di prozesc de trasmisciun dl’identité pro les mendranzes linguistiches trentines dal 2009 al 2016. “I sun piá ia cun l'inrescida n ann do l’aprovaziun dla lege provinziala n. 6 sön la sconanza dles mendranzes linguistiches tl Trentin. Do set agn de analisa pón dí che la lege á porté pro a n’azetaziun zënza contestaziuns, sides a livel sozial che politich, dl status de mendranza linguistica reconesciüda sides por i ladins te Fascia, che por i mocheni y i zimbri”, spliga Frédéric Spagnoli. Incö vëgn les mendranzes rapresentades te dötes les istituziuns dl Trentin-Südtirol y ares á poscibilités legislatives y finanziaries nöies, sciöche al é ince gnü alzé fora dal Consëi d’Europa. L’Autonomia, sciöche cheder iuridich de referimënt, é fondamentala por la sconanza y promoziun sön le teritore dles mendranzes reconesciüdes.

Desfidades por le dagní: marketing identitar, adoranza informala y tla vita da vigni dl lingaz “Ince sce l’azetaziun dles mendranzes vëgn oramai reconesciüda tla sozieté trentina, é la dërta desfidada la valorisaziun dles trëi identités studiades. Che che baia le lingaz á debojëgn da aldí l’importanza dl lingaz tla vita da vigni de y da le adoré a na moda naturala”, sotrissëia Spagnoli. N punt fondamental por renforzé l’identité dla mendranza sará ince l’elaboraziun de de dërtes politiches de marketing identitar y de valorisaziun dl lingaz y dla cultura tles ativités economiches. “Chiló él fondamental le lian danter i istituc culturai sön le teritore y dötes les perts dla sozieté por desfiré n rode real de trasmisciun dla cultura y dl lingaz tl'adoranza tla vita da vigni de da pert dles porsones che baia le lingaz”, spliga l’espert. N rode fondamental ará ince i museums por fá descurí y descurí danü les tradiziuns y i mic dla mendranza.

Döes d'atres cosses importantes por amplié la cosciënza dl’identité dla mendranza é ince la scora y i mass media . Avijiné la popolaziun al lingaz y ala cultura cun contignüs y manifestaziuns de carater informal dá la poscibilité da trá ite che che baia le lingaz ti prozesc fondamentai por la trasmisciun dl'identité locala. “Plü che le lingaz y la cultura é bogn da jí demez da n carater formal y istituzionalisé y adoré formes de presentaziun spontana y informala , plü che al crësc le sëns de portignënza ala comunité”, sotrissëia Spagnoli. Spagnoli stlüj jö dijon che i ladins, mocheni y zimbri á porchël desfidades desvalies da afronté por sconé süa identité te n contest tres plü globalisé. Ajache sües mendranzes á na gran sconanza politich-iuridica, áres dötes de bones condiziuns por consolidé süa cosciënza cun les dërtes strategies.

L'inrescida “ Ladini, Mòcheni e Cimbri al crocevia tra esistenza e coscienza ” vëgn finanziada dala Regiun Autonoma Trentin – Südtirol. Tres n’analisa sota dla leteratöra che é bele, completada cun l’osservaziun di momënc culturai prinzipai dles comunités y dles intervistes de passa 100 porsones rapresentatives di trëi grups, é la publicaziun nöia n laur a 360 degrá che ó daidé les mendranzes dl Trentin gní “cosciëntes” de sües particolarités y daldöt integrades tl XXI secul. L’autur Frédéric Spagnoli é Maître de Conférences de lingaz y cultura taliana y responsabl dles relaziuns internazionales pro la Facolté de Lettere e Scienze Umane dl’Université de Franche-Comté y pro l’unité d'inrescida Institut des Sciences et Techniques de l’Antiquité (ISTA) de Besançon tla Francia. Al laora sön la storia dles migraziuns y dles mendranzes linguistiches, dantadöt sön l’emigraziun trentina y sön les comunités di ladins, mocheni y zimbri.













Scuola & Ricerca

In primo piano

Film Festival

Lo scioglimento dei ghiacciai nella poetica del teatro trentino

La Stagione Regionale Contemporanea si conclude con “Rimaye” di AZIONIfuoriPOSTO, che stasera (3 maggio) darà spazio a un’indagine su ciò che è destinato a sparire e alla sua eredità, mettendo in relazione corpi umani e corpi glaciali. Entrambi infatti sono modificatori di paesaggio e custodi di memorie


Claudio Libera