Bernstoler museum : an òltn hoff en Vlartoz
Za pasuachen ver za verstea' s lem en Tol
VALLE DEI MOCHENI. De museen van Bersntol sai’ der rèchte be za verstea’ ont kennen de gschicht, de kultur, de sproch, de tròchtn ont de natur van Tol. En Bersntol sai' kemmen familie as hom klòfft taitsch. An iata hòt kriakt a stuck vèlt za òrbetn ont de hòt gamecht verpesserns, de hòt gamecht paun, ausmòchen ont derhòltn mearer pahalter. Nem en de bisn ont de acker as hom se pfuntn en de schea’neste sait van vèlt, hom se paut der hoff, pet s haus ont der stòll, ont anau hi keing en pèrg nem en gamoa’ grunt, hom se paut der summerstòll ver za sperrn inn de vicher en summer.
Abia ist gamòcht an hoff ? S haus kimmpt òlbe paut pet stoa’ ont holz. Der stock en dru’ ist gamòcht pet stoa’, ont der ouber stock ist paut pet inntschitna pa’m; gadeckt hom se pet de schintln, as sai’ vleckler va holz va larch. De schintln sai’ praucht kemmen no en 1700 en plòtz van stroa.
En haus ist kemmen gamòcht de kuchl ont oa’s oder mear zimmer. Der stòll pet òlla de vicher, der stodl ont bichte de teitsch. En summerstòll pet a kloa’na teitsch vinnt men a kloa’s zimmer as kimmpt praucht abia kuchl vern hirt. Nem en hoff ont en summerstòll vinnt men a milchhitt as kimmpt praucht ver za derhòltn ont lòng oramen de michl.
Der Filzerhof
Der Filzerhof ist an òltn hoff en Vlarotz, ont ist a toal van Bersntoler Museum as men mu pasuachen. Der hoff hòt umandum s vèlt, a haus, an stòll ont a teitsch. S vèlt van hoff ist gaben ungefèr 20-25 hèckter, taolt en bisn, acker ont balder. De nu’m Filzerhof kimmpt van an òltn pauer van hoff; er hòt se gahoasn Filzmoser, as ist galept en hoff ungefèr af de leistn van ‘600. Derno, en Filzerhof ist òlbe stònnen a familia pet en familianu’m Laner.
En de zait, abia en òndra heff, hom se vergreasert s haus. Ber hom s haus keing en pèrg pet de kuchl pet a gabelng ont der stòll, verschai’dlech paut en 1600, ont en de sait keing en tol òndra zimmern, paut en de leistn jarder van ‘700. Za pasuachen en, mias men gea’ pet an viarer, en de offetzaitn. (Letrat van Michele Eccel va Zifzen)
di Maria Pia Battisti