Bele soinz di earstn sachandar bodaz khemmen in sint azma redet vo “fantascienza”? Miar khemmemar in sint di stèrnschiff odar di lasersbèrtar vo Star Wars, dar kompiùter Hal von film vo Kubrik odar di bürm vo Dune. Sichar squàse niamat, da in Beleschlånt odar in åndre stattn aft disa sait vodar bèlt, bart rispùndarn ke daz earst sachan boden khinnt in sint soinz zboa prüadar, Arkady un Boris Strugatsky.

Azze machat da gelàichege vorsch durch in Russia di sachandar gianatn åndarst. Durch sèmm, vor alle, di libadar von prüadar Strugatsky soin bichtegar un gevàlln mearar baz alle di åndarn arbatn vo “fantascienza” gilekk panåndar.

Ma umbrómm durch sèmm soinsa gikhennt asó vil un da kan üs bintsche nicht?

Zo magaz vorstìan mochtma khön ke se håm geschribet soine libadar in da sèll zait boda George Orwell hatt girüaft “Cold War” (“Khaltz Kriage” “Guerra Fredda”) un di prüadar Strugatsky, lebante durch in Urss, beratn nètt gest asó frai zo schraiba allz daz sèll bosa hebatn giböllt. Sa soin gest guat zo tüanaz gelàich, lugàrante bazza håm pensàrt in di stòrdje asó nidar tiaf ke di sèllnen boda håm gimocht zornìrn baz auzzodrukha un baz nètt, soin nia gest guat zo venna eppaz vordrent zo magaze kondanàrn. Vil vert håmsa gimocht hakhan tökkla stòrdje vor di “tschensùra” ma di zboa prüadar soin hèrta gest guat nètt zo khemma gizoaget azpe khempfar von redjìme. Asó soinsase inngirüdet in a stråmbata positzióng, sa håm asó givolget in redjìme ke sa håm nètt gimak khemmen vorkhoaft da kan üs azpe “martiri” vodar Fraihait un darnå håmsa nètt givolget ginùmma zo khemma auzginützt azpe propagånda vor in redjìme boda hatt gischafft in Urss. Asó soine libadar soin gistånt gidrukht un auzgètt lai durch sèmm.

Eppaz iz gibèkslt ’z djar 1980 balda dar redjìsta Andrey Tarkovsky hatt givintzart an prais a Cannes pinn film “Stalker”, ginump vonan libar von prüadar Strugatsky. Vo sèmm vür soinda khennt auzgètt in Beleschlånt lai 9 libadar. Dar lest iz khennt gidrukht ’z djar 1989 un dena, vor åndre 30 djar, bidar nicht izta khennt übarsetzt. Sidar ’z djar 2016 durch in Russia soinsa nå zo lega panåndar un zo drukha da gåntz arbat von prüadar Strugatsky asó azpesase håm gischribet se, ena alle di tschensùre giböllt von redjìme von Urss. Disa groaz arbat hatt inngivånk di khlumman verlagen von Beleschlånt o un asó håmsa bidar ågiheft zo übarlegase belesch un auzzodrukhase. Dar lest libar hoazt “La chiocciola sul pendio” von “Carbonio editore”. (Rodolfo)