Di Zbindltürm, bazta niamat boazt
Qualche giorno fa, è stato il diciannovesiomo anniversario dell’attentato alle torri gemelle, tutti sappiamo cosa è purtroppo accaduto quel terribile 11 settembre 2001, ma in pochi sappiamo la storia delle torri gemelle, un vero gioiellino di modernità per quanto riguarda l’epoca
Di boch pasàrt, atz uleve von setémbre, soinda pasàrt noüntza djar vo benn ’z soinda khent argimèkket di Zbindltürm in an tragico attentàt. Bar bizzan alle bazta iz vürkhent in sèll tage von 2001, ma bintsche bartn khennen di stòrdja vo disan zboa türm.
Allz hatt ågiheft ’z djar 1943, balda in governatór vo New York vo alóra, izzen khent in sint zo macha an centro vor in commercio vodar gåntzan bèlt. Vor vil zait ditza iz gistånt lai an idea, ma ’z djar 1962 soinda ågiheft di arbatn. ’Z sachan mearar sber, iz gest zo machada stian mearar baz 900 quadratmètre in sèll platz, quindi, zo machada stian alle di uffici, anìagladar von zboa türm hatt gimocht soin hoach 110 piåni ke vor üs, da in Beleschlånt, beratz eppaz nèt zo pensàra. Oltre ditza izta zo khöda, ke lai a sait vodar base vo an turm, iz gest 63 mètre. Interessånte iz o ’z sachan, ke dar arkitékt hatt detzìdart zo lega au khlummane vestadar, asó di laüt boda håm giarbatet in di uffici betar au soinse nèt givörtet z’soina au hundart piåne. An åndarz sachan boda vor di sèlln zaitn iz gest naüge, iz gest ke di türm soin khent gimacht pitt stången vo stahl un an materdjàl boda nèt hatt giprennt, ditza sachan hatt gimacht khemmen in turm vil ringar, rispetto åndarn kostrutzióneng, tipo dar Empire State Building, boda iz hèrta a New York un iz khent augimacht ’z djar 1931. Dise åndarn türm håm a dikha maur zoa nèt zo vånga vaür, sa sbern però vil mearar. Dòpo quàse zen djar arbatn, all’inizio von djar sintzekh di zboa türm soin gest augimacht gåntz und soin khent inauguràrt atz viare von aprile 1973. Ma mocht pensàrn ke auzomacha nèt lai di zboa türm, ma in gåntz centro, soinda khent auzgètt 900 mildjü dollari, ke haüt beratnz mearar baz vünf miliàrde vo èuro.
Allz ditza iz duràrt fin in mòrgan von 11 setémbre 2011, balda di terrorìstn vo Al Qaida soin gisprunk paràrdja pitt zboa areoplé, ummandar vor anìaglan turm. In disan attentàt soinda gistorbet schiar 3000 laüt. Dòpo ditza schaüla sachan, daz sèll boda iz gistånt von türm, hatt gimocht khemmen nidargidjukht.
I sperar azta epparùmmaz habe gilirnt eppaz naügez, boda magàri iz nia khent khött, un azta asó eppaz neméar vürkhemm.
