Vor a par bochan di Istat hattaz khött bia ’z stianda di laüt von Beleschlånt un dar dokhtur Pizzinini hatt asó geschribet an schümman artìkl. Daz sèll boda auzizkhennt vo disan artìkl iz ke di laüt von nòrd stian vil pezzar baz di tiavan. In Trentino, balda ummaz bortet, hatt vür 85,6 djar lem az iz a baibe, 81,2 djar lem az iz a månn; drai djar lem mearar baz di laüt boda lem nidar pa Beleschlånt. Ma daz sèll boda bèkslt no mearar iz di gesùnthait. Da kan üs di baibar hevan å zo haba di earstn magånje balsa khemmen zo haba 61,7 djar, di baibar von “stivàl” hevan å zo haba magånje balza khemmen zo haba 54,9 djar. Daz gelàich khinnt vür pinn månnen, di ünsar auvar da stian gesùnt finn atti 62,9 djar, di “tiavan” hevan å zo haba problème sa atti 56,5 djar.

Di laüt boda darkrånkhan vo diabete da kan üs soin dar 3,8%, nidar pa Beleschlånt dar 6,8%.

Di trianar boda sbern kartza vil soin dar 41% kontro in 51,5% von laüt boda lem betar nidar.

Rebar nètt von laüt boda khemmen zo haba an krèps, 98 laüt alln 10.000 da in Trentino, 125 laüt alln 10.000 in Campania.

’Z mage soin azta daz sèll boda helft in trianar iz ke se “mövarnse” un machan vil mearar spòrt baz di laüt boda lem nidar pa Beleschlånt. In Trentino lai dar 14% von laüt macht khumman kontro in 59% vodar Campania un vodar Sicilia.

Ma ’z iz nètt allz lai “schümma” da kan üs un “schaüla” nidar pa Beleschlånt.

Azpe bar håm sa khött, biar trinkhan vil alkol; biar trianar un di veneti soin di sèllnen boda trinkhan daz meararste in gåntz Beleschlånt.

Un no, biar trianar soin di sèllnen boda darkrånkhan daz meararste “azpe hirn”. Biar soin vil mearar “stressàrt” un 35,8 laüt alln 10.000 in d’ünsar provìntz khemmen rikoveràrt vor ditza, 24,3 attortimìtt in Beleschlånt un lai 14,2 züntrest in stivàl. ’Z parìrt ke in Campania, ånka azta, azpe gesùnthait stiansa nètt sovl gerècht, soinsa mindar stressàrt un soin sichar mearar luste baz biar trianar.

Daz sèll boda mocht machan pensàrn iz ke da kan üs alln 10.000 laüt kuàse 10 darkrånkhan vo Alzheimer odar Parkinson, in Campania lai 4,6 laüt alln 10.000.

Dar dokhtur Pizzinini rift soin artìkl khödante ke gesìchart biar trianar èzzan pezzar un mövarnaz mearar baz di laüt boda lem nidar pa Beleschlånt ma, in da gelàich zait, nembaraz au kartza vil di bèlt.

E.v.K