Di taup iz hèrta gest a bichtegez vich vor ’z mentsch und no vor tausankhar djardar disar vogl iz gest genützt von laüt a migele azpe a “postì von hümbl”. Inar bòtta, defàtti, hattma nètt lai gemak schraim an email odar årüavan epparùmmaz pinn telèfono azpe ma tüat haützotage. Machan bizzan eppaz epparùmman boda hatt gelebet in an baitn platz iz nètt gest eppaz dèstar. Di laüt alóra håm genützt di taupm. Dise vögln, defàtti, in an uantzegen tage soin gest guat zo flattra vor 900 kilòmetre, ke ’z soinz schiar di kilòmetre bodada bölln soin vo Roma zo riva a Praga gianante pittn aroplò. In da gåntz bèlt hattma ågeheft zo nütza di taupm z’schikha nachrichten benn ma hatt gebarnt ke molàrante dise vichar dise soin hèrta gest guat zo kheara bodrùmm in platz bo sa soin gebortet. Di earstn boda håm ågeheft zo nütza di taupm soinz gest probabilmente di Edjitzié no ’z djar 2900 vor da iz gebortet Gottarhear. Di Edjitzié håmse genützt daz meararste benn sa soin gånt in kriage, asó azpe alle di åndarn fölk un natzióngen boda, spetar o in di stòrdja, håm genützt dise vögln z’schikha nachrichten in soldàde boda soin gest nå zo khempfa in kriage. Vil laüt håm asó ågeheft auzügla dise vichar, nètt lai in Egitto, ma in vil åndre natzióngen o, azpe in Cina, India un in di Persia, un spetar soinsa khent vil gekhennt in di Grecia o. Dise “postìn von hümbl” håm però gehatt vil arbat in di zaitn von Romé un in di zait medievale o. Azpe bar håm sa khött dise vögln soin gest genützt daz meararste in kriage zo macha bizzan bichtege sachandar in soldàde. Di taupm soin gest defàtti pròprio bravat in soi arbat un nützan dise vögln iz gest dèstar un sichar un vor ditza soinsa khent genützt in kriage franco-prussiana un in di zboa bèltkriagar o. Di taupm-spia håm geholft o zo boróata pezzar in sbarco in Normandia; ’z iz gest pròprio a taup, bodase nètt hatt gelatt pòkhan von taütschan, bodaz hatt dartånt zo macha bizzan in inglésan ke sa soin gest no zo boróata disa kriageoperatzióng. Disa taup, pittnådar pitt åndre taupm o boda håm heholft in kriage, hatt gebunnt di Dickin Medal, a madàdja boda in zboate bèltkriage iz khent pensàrt zo onoràra di “vichar-soldàdo”. Zo gedenkha dise bravate vichar soinda khent augemacht spetar ettlane monumèntn in meararne stattn, azpe a Bruxelles boda iz khent gemacht dar Monumént au Pigeon-Soldat. In di earst zen, zbuantzekh djardar von 900 di taupm soin neméar lai gest postìn ma sa soin khent z’soina khlummane repòrter o. Ma hatt ågeheft zo pintanen å an khlumman fotoapparàt pittnan timer un dòpo hattmase molàrt un asó, åna zo barnaz, di taupm flattrante håm gemacht an hauf foto, åna zo khemma gesek un darbìscht. Haüt aromài soinda an hauf naüge tecnologie un apparét un vor ditza habar a migele vorgèzzt bi bichte ’z mangda soin dise vichar pitt soinen fähigkeiten; però ma boast nia, an tage magapar bidar håm mengl vo se. (E.v.K.)